Pomnik na kirkucie w Krościenku

W uroczystości wzięli udział przedstawiciele społeczności żydowskiej, w tym dwie rodziny z USA i z Australii, których przodkowie pochodzili z Krościenka, lokalni samorządowcy, miejscowy proboszcz i liczni mieszkańcy.

Naczelny rabin Polski Michael Schudrich skierował list do uczestników ceremonii, w którym zwrócił uwagę, że dzięki zaangażowaniu i wysiłkowi wielu osób została przywrócona pamięć o żydowskich mieszkańcach tego miasteczka zamordowanych przez Niemców i pogrzebanych w zbiorowych mogiłach w 1942 roku.

„Tutaj nie tylko Zagłada była tragedią, ale też sposób pochowania całych rodzin, sąsiadów, kolegów, co jest niegodne i makabryczne. Dzisiaj te kobiety, mężczyźni i dzieci przestali być anonimowi. Chcemy przez to wszyscy powiedzieć, że pamiętamy, że wspólnie ocalimy od zapomnienia, tym samym przywracając ofiarom ich człowieczeństwo” - napisał Schudrich.

- Moją pasją, poza sportem, jest historia Żydów polskich i historia mniejszości etnicznych. Przez wiele lat na Dunajcu w pobliżu kirkutu w Krościenku trenowałem, a nic o nim nie wiedziałem. Kiedy zobaczyłem ten zarośnięty skrawek łąki z macewą i przewróconym ogrodzeniem zrobiło mi się przykro i pomyślałem, że trzeba coś z tym zrobić - powiedział PAP Popiela.

„Początkowo na kirkucie miała znaleźć się jedna tablica upamiętniająca pomordowanych i spoczywających na tym cmentarzu Żydów. Historycy wskazali jednak, że Krościenko jest unikalne pod względem tematyki żydowskiej, ponieważ są zachowane listy mieszkańców do momentu zagłady z 1942 r., co pozwoliło na upamiętnienie z imienia i nazwiska wszystkie ofiary Holokaustu w Krościenku” - czytamy w depeszy PAP.

- Projekt zaczął ewoluować. Zacząłem zgłębiać historie Żydów z Krościenka, nawiązałem kontakt z krakowskim rabinem i okazało się, że jego pradziadek był rabinem Krościenka. Rabin moją relację opublikował w Times of Israel i dzięki temu projekt zyskał międzynarodowy oddźwięk. Oprócz postawienia pomnika ofiar postanowiliśmy zabezpieczyć masowe groby, wykonać pamiątkową tablicę, wymienić ogrodzenie oraz wykonać tablice edukacyjne" - dodał Popiela.

„Od lat powojennych cmentarz w Krościenku był zaniedbany. Kilka lat temu zainteresował się nim lokalny działacz Jakub Dyda, który zdołał oczyścić teren cmentarza. Nowa inicjatywa upamiętniania ofiar zagłady ruszyła jesienią ubiegłego roku. Fundusze na odnowę kirkutu pochodzą ze zbiórki. W zbiórkę pieniędzy oprócz społeczności żydowskich na całym świecie, licznie włączyli się Polacy, którym to miasto jest bliskie. Ofiarodawcami były też rodziny pomordowanych w Krościenku, które obecnie żyją za granicą. Udało się zebrać blisko 100 tys. zł. Prace przy odnowie kirkutu ruszyły wiosną bieżącego roku i toczyły się pod okiem Komisji Rabinicznej do spraw cmentarzy, aby wszystko było zgodne z zasadami prawa wyznaniowego. Zostały przeprowadzone badania georadarem, aby przekonać się, w których miejscach i jak duże są masowe groby” - napisała PAP.

Egzekucja na społeczności żydowskiej odbyła się 28 kwietnia 1942 roku. Zginęli wówczas głównie kupcy z Krościenka, którzy z racji swojej pozycji byli też członkami Judenratu. Jej przebieg opisał jeden z ośmiu ocalałych - Mendel „Mundek” Buchsbaum, który widział ostatnie chwile grupy wyselekcjonowanej na śmierć, w tym swojego starszego brata. Niemcy rozpoczęli w ten sposób szeroko zakrojoną eksterminację Żydów na tych terenach.

„Krościenko nad Dunajcem było bardzo licznie zamieszkałe przez Żydów, których osadnictwo na tym terenie datuje się od XVII wieku. Tuż przed II wojną światową żydowska społeczność Krościenka liczyła ok. 300 osób” - czytamy w depeszy Polskiej Agencji Prasowej.

Stanisław Dębicki
Dziennik Polonijny
Polish Pages Daily News