KONTAKT   I   REKLAMA   I   O NAS   I   NEWSLETTER   I   PRENUMERATA
Czwartek, 28 marca, 2024   I   08:49:34 AM EST   I   Anieli, Kasrota, Soni
  1. Home
  2. >
  3. BIZNES
  4. >
  5. Who is Who

Wacław Jędrzejewicz (1893-1993) - historyk, publicysta

09 maja, 2009

Współzałożyciel Instytutu J. Piłsudskiego w Nowym Jorku, w 1943 roku został jego pierwszym dyrektorem. W czasie pięćdziesięcioletniego związku z Instytutem, sprawował różne funkcje: wiceprezesa, prezesa, a dyrektorem naukowym był w grudniu 1990 roku.

Prof. Wacław Jędrzejewicz urodził się w Spiczyńcach 29 stycznia 1893 roku. Po ukończeniu gimnazjum gen. Chrzanowskiego w Warszawie (dziś Zamoyskiego), studiował rolnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na Wyższych Kursach Przemysłowo-Rolniczych w Warszawie. W 1921 roku ukończył Szkołę Sztabu Generalnego w Warszawie. Służył w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i w Legionach 5 Pułku I Brygady jako porucznik. Aresztowany i skazany przez Niemców na dziewięć lat więzienia w 1917 roku, uwolniony po zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku.

Służył w Wojsku Polskim: w Sztabie Generalnym, Sztabie Armii Rezerwowej gen. Sosnkowskiego, Sztabie I Armii gen. Zygadłowicza. Latem 1920 roku dostał się do niewoli bolszewickiej w Wilnie, skąd uciekł, i jako ppłk. dyplomowany pracował w Sztabie Generalnym, biorąc m.in. udział w rokowaniach pokojowych w Rydze.

W latach 1925-1928 przebywał na placówce w Tokio jako attache wojskowy i charge dŐaffaires. Po powrocie z Japonii zaczęła się jego kariera w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W latach 1928-1933 był dyrektorem departamentu administracyjnego, a następnie konsularnego MSZ. W latach 1933-1934 był wiceministrem skarbu, a w latach 1934-1935 - ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

Po śmierci marszałka Piłsudskiego był sekretarzem generalnym Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości, przewodnicząc m.in. Polskiemu Komitetowi Międzynarodowej Wystawy w Paryżu w 1937 roku. W początkach 1940 roku, po kapitulacji Polski, przewiózł Fundusz Obrony Narodowej z Bukaresztu do Francji, a następnie udał się do Londynu.

Do Ameryki przybył w 1941 roku, gdzie przez pierwszy rok pracował fizycznie w fabryce. Jako współzałożyciel Instytutu J. Piłsudskiego w Nowym Jorku, w 1943 roku został jego pierwszym dyrektorem. W czasie pięćdziesięcioletniego związku z Instytutem, sprawował różne funkcje: wiceprezesa, prezesa, a dyrektorem naukowym był w grudniu 1990 roku.

W latach 1948-1958 był profesorem w Wellesley College w stanie Massachusetts, a w latach 1958-1963 profesorem w Ripon College w stanie Wisconsin, gdzie wykładał język rosyjski i literaturę słowiańską, oraz od 1974 roku był profesorem Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie. Otrzymał doktoraty honoris causa Kalamazoo College i Ripon College oraz nagrody im. Jurzykowskiego i im. Haimana za działalność historyczną.

Prof. Wacław Jędrzejewicz, przez lata walczył z Rosją o niepodległość Polski, potem w wojnie 20. roku jej bronił, a w Ameryce dzięki znajomości rosyjskiego został profesorem, co wspomina: "Ironia losu albo niezwykłość wypadków. Właśnie dzięki rosyjskiemu uzyskałem po parudziesięciu latach stanowisko profesora rosyjskiego i literatury rosyjskiej we wspaniałym Wellesley College pod Bostonem. Była to katedra po znakomitym pisarzu Nabokowie. Pamiętam, że miałem poważne wątpliwości, czy mogę przyjąć tę posadę jako Polak - z moją przeszłością. Zresztą sympatyczna była rozmowa z prezydentem Wellesey. Pewna kobieta, mnie zapytała: "Pan jest Polakiem i miał Pan bardzo określoną karierę w Polsce, a ja znam stosunek Polaków do Rosji. Czy pan jako Polak będzie mógł wykładać język i literaturę rosyjską obiektywnie? Ma pan na pewno ogólnie antyrosyjskie nastawienie?"

Wytłumaczyłem jej, iż to nie będzie miało wpływu, ponieważ bardzo lubię język rosyjski i znam go na tyle dobrze, jak i literaturę rosyjską, którą cenię i lubię, że moim zdaniem, wszystko będzie w porządku. I po pierwszym roku byłem, jak się to mówi wśród studentów, "a very prominent professor".

Autor kilkunastu książek, kilkudziesięciu opracowań naukowych w "Niepodległości", "Zeszytach Historycznych", "Kulturze" i kilkuset artykułów prasowych. Najbardziej znane to dwutomowa "Kronika życia Józefa Piłsudskiego" wydana w Londynie w 1977 roku, biografia marszałka pt. "Józef Piłsudski - Życiorys 1867-1935", (wiele wydań i tłumaczenie na francuski). W Polsce miniaturowa forma życiorysu Piłsudskiego została wydana w podziemnej oficynie w czasie stanu wojennego, a po angielsku monografia ze wstępem Zbigniewa Brzezińskiego "Piłsudski - A Life for Poland".

Wymieniony w 13 amerykańskich i europejskich "WhoŐs Who". Odznaczony 24 orderami 13 krajów, w tym m.in.: Polska - Virtuti Militari V Klasy, Krzyż Niepodległości z Mieczami, czterokrotny Krzyż Walecznych, Polonia Restituta I Klasy (Wielka Wstęga); Belgia - Krzyż Oficerski Leopolda; Finlandia - Order Białej Róży (komandoria); Francja - Krzyż Kawalerski Legii Honorowej; Japonia - Krzyż Komandorski Świętego Skarbu i Krzyż Oficerski Wschodzącego Słońca; Łotwa - Komandoria Orderu Trzech Gwiazd; Szwecja - Wielka Wstęga Gwiazdy Polarnej; Włochy - Wielka Wstęga Korony Włoch.

Zmarł w 1993 roku, w wieku stu lat, do końca niezwykle sprawny umysłowo, ciągle coś wydawał, pisał.